লোকগীতৰ বৈশিষ্ট্য

অসমীয়া লোকগীত

        লোকসাহিত্য লোকসমাজৰ সামগ্ৰিক সৃষ্টি। লোক-সাহিত্যই বিভিন্ন বিষয়ৰ মাজেদি জনসাধাৰণৰ বিচিত্ৰ ভাবানুভূতি প্ৰকাশ কৰাৰ উপৰিও জনগণৰ বুদ্ধি, চিন্তাধাৰা,সমাজচিত্ৰ আদিৰ আভাস দিয়ে। লোক-সাহিত্যসমূহক বিভিন্ন লোক সাহিত্যৰ গৱেষক-পণ্ডিতসকলে ভিন্ন ভিন্ন দৃষ্টিকোণৰ ফালৰ পৰা শ্ৰেণীবিভাজন কৰিছে। লোক-সাহিত্যৰ আঞ্চলিক বৈশিষ্ট্যৰ আধাৰত একো একোটা অঞ্চলৰ ভাষিক ৰূপৰ ওপৰত গুৰুত্ব দি অসমীয়া লোকগীতসমূহক "গোৱালপৰীয়া লোকগীত" আৰু "কামৰূপীয়া লোকগীত" বুলি বিভাজিত কৰা হৈছে। লোকগীতসমূহ তাত্ত্বিক বা দাৰ্শনিক ভাব প্ৰধান গীত। এই গীতসমূহৰ ভিতৰত টোকাৰী, মৈষাল, দেহ বিচাৰ, জিকিৰ আৰু গোপী-কৃষ্ণৰ গীতসমূহেই প্ৰধান।

        লোকগীত সমূহ মৌখিক বা অলিখিত সাহিত্যৰ এক অন্যতম ভাগ। লোক-সাহিত্যৰ ইতিহাসত লোকগীতসমূহে এক বিশেষ স্থান লাভ কৰি আহিছে। ইয়াক লোক-কবিতা বুলিও কোৱা হয়। সাধাৰণতে বেছিভাগ লোকগীতৰ ৰচকৰ নাম পোৱা নাযায়।

        উল্লেখযোগ্য যে, লোকগীত, দেহবিচাৰ গীত আদিত লিখকৰ নাম পোৱা নাযায় যদিও জিকিৰ সমূহত আজান ফকীৰৰ নামৰ উল্লেখ পোৱা যায়। অসমীয়া লোকগীতবোৰক আঞ্চলিক শ্ৰেণীবিভাজনৰ আধাৰত কামৰূপীয়া আৰু গোৱালপৰীয়া- এই দুটা প্ৰধান ভাগত ভাগ কৰা হৈছে।

লোকগীতৰ বৈশিষ্ট্য

১/ লোকগীতত জনসাধাৰণৰ বাস্তৱ অভিজ্ঞতা, প্ৰকৃতিৰ আৰু ব্যৱহাৰিক জীৱনৰ পৰা পোৱা বিভিন্ন অভিজ্ঞতাৰ আলম লৈ চহা কবিসকলে লোকগীতসমূহ ৰচনা কৰে। ফলস্বৰূপে লোকসমাজৰ এখন স্পষ্ট ছবি এই লোকগীতসমূহত প্ৰতিফলিত হয়।

২/ প্ৰায়ভাগ লোকগীতৰ ৰচনা কাল সম্পৰ্কে স্পষ্ট ধাৰণা পোৱা নাযায়। অৱশ্যে বুৰঞ্জী আৰু বৈষ্ণৱ ভাবসম্পন্ন গীতৰ ৰচনা কাল অনুমান কৰি ল'ব পৰা যায়।

৩/ লোকগীতসমূহ সমৃদ্ধিশালী আৰু বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ। লোকমনৰ বিভিন্ন অনুভূতিবোৰক চহা কবিয়ে ছন্দোবদ্ধভাবে ৰচনা কৰিছে। সময়ৰ সোঁতত বিভিন্ন পৰিৱেশত মুখ বাগৰি বাগৰি ই পৰিমাৰ্জিত ৰূপ ধাৰণ কৰিছে।

৪/ লোকসমাজৰ আশা-আকাংক্ষা, আৱেগ-অনুভূতি, হাঁহি-কান্দোন, বিৰহ-বেদনা, আনন্দ, জীৱন চেতনা এই লোকগীতসমূহত প্ৰতিফলিত হয়।

৫/ অধিকাংশ লোকগীতেই শৃঙ্গাৰ, হাস্য আৰু কৰুণ ৰসৰে ভৰপূৰ। অৱশ্যে বিছুমান লোকগীতত ৰৌদ্ৰ, বীৰ আদি ৰসৰ প্ৰাধান্য লক্ষ্য কৰা যায়।

৬/ লোকগীতসমূহত ৰূপক, অপ্ৰস্তুত প্ৰসংসা অতিশয়োক্তি, উপমা আদি অলংকাৰ প্ৰয়োগ লক্ষ্য কৰা যায়। 

৭/ অধিকাংশ লোকগীতেই পদ, পয়াৰ, ছবি, দুলৰী আদি ছন্দত পোৱা যায়।

৮/ লোকগীতত ব্যৱহাৰ কৰা সংলাপসমূহে কেতিয়াবা কেতিয়াবা গীতবোৰক নাটকীয় মৰ্যাদা প্ৰদান কৰা দেখা যায়।

১/ গোৱালপৰীয়া লোকগীত

    গোৱালপৰীয়া লোকগীতসমূহে অসমীয়া লোক-সাহিত্যৰ এক সুকীয়া স্থান দখল কৰি আহিছে। অসমীয়া লোক-সাহিত্যৰ ই এক প্ৰধান অঙ্গ। ইয়াৰ পৰিধি ব্যাপক আৰু বৈচিত্ৰপূৰ্ণ। গোৱালপৰীয়া লোক-সমাজৰ সৌন্দৰ্য্য চেতনা আৰু আনন্দ অভিলাসৰ ধাৰক আৰু বাহক স্বৰূপে এই গীতসমূহৰ ভূমিকা অবিস্মৰণীয়। গোৱালপৰীয়া লোকগীতসমূহৰ ভিতৰত (১) পূজা-পাৰ্বণৰ গীত আৰু (২) প্ৰেমমূলক গীতেই প্ৰধান। (ক) পূজা-পাৰ্বণৰ গীত-
মদন কামৰ গীত, কাতি পূজাৰ গীত, যকা গীত আদিৰ লগত জড়িত গীতসমূহক পূজা-পাৰ্বনৰ লগত জড়িত গীত বুলি কোৱা হয়।

খ/ প্রেম মূলক গীত

মাহুত বন্ধুৰ গীত, মুইছালৰ গীত, বাইছাল গীত আদি গীতবোৰ প্ৰধানত শৃংগাৰ আৰু কৰুণ ৰসেৰে সমৃদ্ধ। গীতসমূহত এফালে মিলনৰ তীব্ৰ আকাংক্ষা প্ৰকাশ বিপৰীতে আনফালে হৃদয় বিদাৰক বিৰহ বেদনাৰ ছবি ফুটি উঠে। মাহুত বন্ধুৰ গীতৰ ভাববস্তু হাতীৰ মাউত আৰু প্ৰেমিকা বা পত্নীৰ লগত জড়িত। ঠিক সেইদৰে মুইষাল বা মৈছাল গীতৰ ভাববস্তু ম'হ চৰোৱা ব্যক্তি আৰু প্ৰেমিকা বা পত্নীৰ লগত জড়িত।

        ইয়াৰ উপৰিও ভাৱাইয়া গীত, কুশান গান, কালাৰ গান আদিয়ে গোৱালপৰীয়া লোকগীতৰ প্ৰধান অংগ।

        এই গীতসমূহে অসমীয়া লোক-গীতৰ ভঁৰাল চহকী কৰাৰ উপৰি অসমীয়া মৌলিক সাহিত্যৰ ভঁৰাল সমৃদ্ধ কৰি ৰাখিছে।

তলত এটি মুইছাল বা মুইষাল গীত উল্লেখ কৰা হ'ল-

অ' চেংৰা মৈছেৰ দাফাদাৰ ভাই,
দালা (দোলা) সাজাও দালা সাজাও
চল মৈছাল বাতানেতে যাই।
আমাৰ বাৰীত যাইস মুঈছাল

মুইছাল বইসতে দিবৰে পীৰা;
খাইতে দিব পাণ চুপাৰি
বাটা ভৰা গুৱা; মুইছাল ৰে।
আমাৰ বাৰীত যাইস্ মুইছাল ৰে
মুইছাল খাইতে দিবৰে চিকণ চিৰা;
গোৱালপুৰীয়া টেঙা দৈ
গৌৰীপুৰেৰ মালভোগ কলাৰে।

        গোৱালপৰীয়া লোকগীত পৰিৱেশনৰ কিছুমান নিজস্ব গায়ন শৈলী আছে। লোকগীতৰ গায়ন পদ্ধতিক বিভিন্ন লোক সাহিত্যৰ গৱেষক-পণ্ডিতসকলে ভিন্ন ভিন্ন দৃষ্টিকোণৰ ফালৰ পৰা বিভিন্ন ধৰণে শ্ৰেণীবিভাজন কৰিছে। ধীৰেন দাসে গোৱালপৰীয়া লোকগীতৰ সুৰক চাৰিটা ভাগত ভাগ কৰিছে। সেইবোৰ হ'ল-

ক/ ভাওৱাইয়া, ভাসান বা চিতান,
খ/ চট্-কা,
গ/ মইষালী আৰু
ঘ/ চৰুৱা।

        গোৱালপৰীয়া লোকগীতসমূহৰ মাজেৰে ব্যক্তিৰ ৰুচিবোধ, দৈহিক সৌন্দৰ্য্য আৰু সামাজিক জীৱনধাৰাৰ ইঙ্গিত প্ৰকাশ পায়।

২/ কামৰূপী লোকগীত

            অসমীয়া লোকগীতৰ ভিতৰত কামৰূপী লোকগীত অন্যতম। বিষয়বস্তুৰ উপস্থাপন কৌশল, পৰিৱেশনশৈলী আৰু ভাষিক পাৰ্থক্য আদি দিশৰ পৰা কামৰূপী লোকগীতসমূহ বৈচিত্ৰ্যময়। কামৰূপী লোকগীতত পূৰ্ব আৰু পশ্চিম অঞ্চলৰ সুৰ-লয়ৰ বৈশিষ্ট্য মিহলি হৈ আছে। তাৰোপৰি সত্ৰীয়া সংগীত আৰু থলুৱা ওজাপালিৰ সুৰ আৰু আৰু কিছুমান উপাদান মিহলি হৈ আছে।

 
            কামৰূপী লোকগীতসমূহ ভক্তিমূলক, ধৰ্মনিৰপেক্ষ, বুৰঞ্জীমূলক, কিংবদন্তিমূলক আদি ধাৰাৰে সমৃদ্ধ যদিও বেছিভাগ কামৰূপী লোকগীত বৈষ্ণৱ ধৰ্মৰ গীত-মাতৰ ওচৰ চপা। গীতবোৰ সুৰধৰ্মী আৰু লৌকিক ৰস সম্পৃক্ত হৈ আকৰ্ষণীয় হৈ পৰিছে।‌ এই গীতবোৰ লোক-জীৱনৰ চিত্ৰ, নৈসৰ্গিক চিত্ৰ আৰু আলংকৰিকপ্ৰয়োগেৰে সমৃদ্ধিশালী। কামৰূপী লোকগীতসমূহ বিভিন্ন শাখা-উপশাখাত ভাগ কৰি আলোচনা কৰা হয়। এনে এটি শ্ৰেণী বিভাজন হ'ল "গোপী-কৃষ্ণৰ নাম"। গোপী-কৃষ্ণৰ নাম গীতসমূহ ভগৱান শ্ৰীকৃষ্ণই বৃন্দাবনত প্ৰদৰ্শন কৰা লীলা আৰু গোপীসকলৰ লগত কৃষ্ণৰ অকৃত্ৰিম সম্পৰ্কৰ আধাৰত ৰচিত।
হেমন্ত কুমাৰ শৰ্মাই "গোপী-কৃষ্ণৰ নাম" গীতৰ বিষয়বস্তু অনুসৰি কামৰূপী লোকগীত সমূহৰ বিষয়বস্তু অনুসৰি দুটা ভাগত বিভক্ত কৰিছে। সেই ভাগ দুটা হ'ল-

    

ক/  শিশু লীলাৰ গীত আৰু

খ/ গোপী-বিলাপৰ গীত

ক/ শিশুলীলাৰ গীত

 শিশুলীলাৰ গীতত শিশু শ্ৰীকৃষ্ণৰ শিশুসুলভ কাৰ্যকলাপ, মাক যশোদাৰ কৃষ্ণৰ প্ৰতি থকা পুত্ৰ-স্নেহ, কঠোৰ অনুশাসনৰ বাবে শিশু কৃষ্ণৰ দুখ, অভিমান, কৃষ্ণৰ বিচ্ছেদত মাতৃ যশোদাৰ বিষাদ-বিননি আদি প্ৰকাশ পায়।

খ/ গোপীবিলাপৰ গীত

এইবিধ গীতত ৰাধা আৰু গোপীসকলৰ লগত শ্ৰীকৃষ্ণৰ প্ৰেম-লীলাৰ চিত্ৰ সুন্দৰভাৱে প্ৰকাশ পাইছে। অৱশ্যে বৈষ্ণৱ সাহিত্যত ৰাধাৰ স্থান একেবাৰে গৌণ।

        উল্লেখযোগ্য যে গোপী-কৃষ্ণৰ নাম গীতবিলাকত ৰচয়িতাৰ ভণিতা পোৱা যায়। শিশুলীলা গীতবোৰ অসমীয়া বৈষ্ণৱ সাহিত্যত দ্বাৰা যথেষ্ঠ প্ৰভাৱান্বিত হৈছে। আনহাতে, গোপীবিলাপ গীতত বৈষ্ণৱ সাহিত্যই বিশেষ স্থান লাভ নকৰা বঙ্গীয় ৰাধা চৰিত্ৰই বঙ্গীয় বৈষ্ণৱ সাহিত্যত বিশেষভাৱে গুৰুত্ব পাইছে। বঙ্গীয় বৈষ্ণৱ সাহিত্যত কৃষ্ণৰ লগতে ৰাধাকো বিশেষ আসন দিয়া হয়। ৰাধা-কৃষ্ণৰ প্ৰেমলীলা বঙ্গীয় বৈষ্ণৱ সাহিত্যৰ এক বিশিষ্ট অঙ্গ। উত্তৰ-বৈষ্ণৱ যুগৰ বহুতো অসমীয়া কবি ৰাধা কৃষ্ণৰ প্ৰেমলীলাজনিত মধুৰ ৰসত আপ্লুত হোৱা দেখা যায়।

তলত "গোপী-কৃষ্ণৰ নাম"ৰ শিশুলীলাৰ গীত এটি উল্লেখ কৰা হৈছে-

             মোৰ বাছা দূৰকে নাযাইবা এ

ধেনু চাৰিবা ধেনু ৰাখিবা মই চাই থাকিবো ঘৰে।

             দূৰকে গলেহে কংসই হৰিব

                   নটুৱা কানাই মোৰে।।

             অন্যৰ বাছাহে             ডাঙৰ দীঘল

                    মোৰে ৰামকানু সৰু।।

             ইটো বৃন্দাবনে            পক্ষীও নচৰে

                      অকলই চৰাব ধেনু।

            নঙলাৰ মূৰৰে      তেলি কদম ডালি

                      তাতে উঠি বাইবা বেণু।

            খৰিকা জহাৰে        অন্ন ৰান্ধি দিবো

                       দুই ভাই বটিয়া খাইবা,

            সোণা সুৱৰ্ণৰে       বাঁশী গঢ়াই দিবো

                       দুৱাৰে বসিয়া বাইবা।।

            কাণ চাই দিবো           কাণৰ কুণ্ডল

                       হাত চাই দিবো খাৰু,

            গ'ল চাই দিবো          গলে হেমহাৰ

                কোচ ভৰাই দিবো লাৰু।

            কহয় মাধৱে           শুনা যশোমতী

                   ই পুত্ৰ নোহে তোমাৰ।

            কহে লক্ষ্মীপতি         ঘৰে শ্ৰীপতি

                    তাহাতে গতি-আমাৰ।।

৩/ জিকিৰ

            জিকিৰসমূহে অসমীয়া লোক-সাহিত্যৰ অসমীয়া লোকগীতত এক সুকীয়া স্থান দখল কৰি আহিছে। সপ্তদশ শতিকাৰ আদিভাগতেই ছাহমিৰান নামৰ ব্যক্তি এজনে ভায়েক নবীজানক লগত লৈ আৰৱ দেশৰ বাগদাদৰ পৰা অসমলৈ আহিছিল। প্ৰথমাৱস্থাত কামৰূপ জিলাৰ হাজোত থিতাপি লয় যদিও পৰৱৰ্তী কালত ভায়েকৰ সৈতে নাৱেৰে উজাই গৈ শিৱসাগৰৰ গড়গাওঁ পায়। তাতে তেখেতে অসমীয়া ভাষা শিকি, অসমীয়া কলা কৃষ্টি কৰি, হাড়ে-হিমজুৱে এজন অসমীয়া হৈ পৰে।
ছাহমিৰাণ অসমলৈ অহাৰ আগতেও অসমত মুছলমান মানুহ বাস কৰিছিল যদিও ইছলাম ধৰ্মৰ নীতি নিয়ম সঠিকভাৱে মানি চলা নাছিল। তাৰ পৰিৱৰ্তে থলুৱা কিছুমান আচাৰ নীতিহে অনুসৰণ কৰিছিল। ছাহমিৰাণে এনে মুছলমান সকলক একত্ৰিত কৰি নামাজ পঢ়িবলৈ আহ্বান জনাই আজান দিছিল। তেতিয়াৰে পৰা ছাহমিৰাণৰ নাম "আজান ফকীৰ" নামে জনাজাত হয়। তেওঁ ছুফি সাধক আৰু ধৰ্মপ্ৰাণ ব্যক্তি কাৰণে "পীৰ" উপাধি লাভ কৰিছিল।

আজান ফকীৰে হ'ল অসমীয়া জিকিৰৰ ৰচক। তেখেতে কোৰান আৰু হাদীছৰ পৰা বিষয়বস্তু অধ্যয়ন কৰি জিকিৰ সমূহ ৰচনা কৰে। তেখেতৰ তলত উল্লেখ কৰা জিকিৰটোয়ে তাৰ প্ৰমাণ দিয়ে-

দহশ দুকুৰি নৱী চন হিজিৰি

আৰু পাঁচে বছৰ যায়।

ছাহমিলানে এই জিকিৰ কৰিলে

কোৰান কিতাবত পাই।

দহশ দুকুৰি নৱী চন হিজিৰি

আৰু পাঁচে বছৰ যায়।

আজান ফকীৰে এই জিকিৰ কৰিলে

হাদীছ ফোকাহক পাই।

এঘাৰ শ দুকুৰি নৱীচন হিজিৰি

আৰু পাঁচে বছৰ যায়।

ছাহমিৰানে এই জিকিৰ কৰিলে

কোৰান কিতাবত পাই।

    আজান ফকীৰে ইছলাম ধৰ্মৰ তত্ব, আদৰ্শ, আচাৰ নীতি তথা আল্লাৰ মহিমামণ্ডিত কথাবোৰ অসমীয়া ভাষাত অতি সহজ সৰল বৰ্ণনাৰে এক শ্ৰেণীৰ ভক্তিমূলক গীত ৰচনা কৰে, যাক জিকিৰ বুলি কোৱা হয়।

    "জিকিৰ" শব্দটো আৰবী শব্দ "জিকিঅৰ" পৰা আহিছে, যাৰ অৰ্থ হৈছে আল্লাৰ নাম বাৰে বাৰে স্মৰণ কৰা। ই এক প্ৰকাৰৰ স্তুতি গীত। আজান ফকীৰে অসমৰ মুছলমান লোক সকলক ইছলাম ধৰ্মৰ প্ৰতি আকৰ্ষিত কৰিবলৈ জিকিৰ ৰচনা কৰে। অসমীয়া দেহ বিচাৰ গীতৰ লগত জিকিৰৰ সাদৃশ্য থকা বুলি কোৱা হয়। থলুৱা কিছুমান লোক বাদ্য যেনে দোতৰা, বাঁহী, টোকাৰি আদি বজাই মাটিত বহি, হাত চাপৰি বজাই সমূহীয়াকৈ জিকিৰ সমূহ গোৱা হয়। আল্লাৰ শ্ৰেষ্ঠত্ব প্ৰকাশ কৰাই জিকিৰ সমূহৰ মূল লক্ষ্য।

          ইছলামৰ মূল পাঁচ ভেটি জিকিৰত প্ৰতিফলিত হয়। এই পাঁচ ভেটি হ'ল-

১/ কলিমা ২/ নামাজ ৩/ ৰোজা  ৪/ হজ আৰু ৫/ জাকাত। 

তলত চমুকৈ ইয়াৰ বাখ্যা কৰা হ'ল -

১/ কালিমা অর্থ

            আল্লা এক, তেওঁ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ, তেওঁৰ বাহিৰে আন কোনো নাই। হজৰত মহম্মদ আল্লাৰ প্ৰেৰিত দূত বা নৱী বুলি বিশ্বাস কৰি একান্ত মনে আল্লাৰ নাম স্মৰণ কৰাই হ'ল কলিমা ।

২/ নামাজ কি

নামাজ হ'ল মুছলমান লোক সকলে প্ৰতিদিনে নিৰ্দিষ্ট সময়ত পাঁচ বাৰকৈ পালন কৰা প্ৰাৰ্থনা বা আল্লাৰ এবাদত কৰা । ই বাধ্যতামূলক।

৩/ ৰোজা

ৰোজা ৰমজান মাহত উপবাসে থাকি পালন কৰা ব্ৰত। ৰমজান মাহটো পবিত্ৰ বুলি গণ্য কৰা হয়।

৪/ হজ

 ই এক প্ৰকাৰৰ তীৰ্থযাত্ৰা। মক্কা আৰু মদিনা দৰ্শনেই হ'ল হজ। ই কেৱল সামৰ্থৱান লোকৰ বাবেহে প্ৰযোজ্য।

৫/ যাকাত

জাকাত সকলো লোকৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰযোজ্য নহয়। ব্যক্তি বিশেষে তেখেতৰ সাঁচতীয়া ধনৰ বাবে আদায় দিব লগা দান। দুখীয়া‌, শাৰীৰিক ভাবে অক্ষম লোকক ধৰ্মীয় অনুষ্ঠানত দিয়া দান।

          জিকিৰ সমূহত এই পাঁচ বিধ মূল ভেটি বৰ্ণিত হৈছে। ই অসমীয়া সংগীত জগতৰ এক স্বকীয় মহিমাৰে মহিমামণ্ডিত গীত । শংকৰ- মাধৱৰ বৰগীত সমূহে যেনেকৈ এক বিশেষ স্থান লাভ কৰি আছে, ঠিক তেনেদৰে আজান ফকীৰৰ জিকিৰ সমূহেও অসমীয়া সংগীত জগতত এক বৈশিষ্ট্যপূৰ্ণ গীত হিচাপে অলংকৃত হৈ থাকিব।

            তলত আজান ফকীৰৰ এটা উল্লেখযোগ্য জিকিৰ তুলি দিয়া হ'ল -

            জীৱৰ সাৰথি নাম

ঘোষাঃ জীৱৰ সাৰথি নাম।

              সতগুৰু ভেটিবা, আতমাক চিনিবা, সিজিব দীনৰে কাম।।

            অমন পখনক চম্ভালি ৰাখিবা কোনোবাই ভাংগিব ধৰি।

            মনৰ পাঁচ হাতীক থিৰকৈ বান্ধিবা কলিমা লাহৰে জৰী।।

            মনকে বান্ধিবা, মনকে চাতিবা, মনকে নিদিবা লাই।

            অবুজন মনকে বুজাব নোৱাৰি, যেনে গজমূৰী গাই।।

             মনকে বান্ধিবা, মনকে চাতিবা, মনকে নিদিবা লাই।

            দুৰ্জন মনকে বুজাব নোৱাৰি, বুজায়ে পাৰ নেপায়।।

            তিনি আঠে বছৰ মনকে বুজালোঁ জগৰা বনলৈ যায়।

            জগৰা বনলৈ কেলেই নেযাব, সৃষ্টি বাঢ়িবৰ ঠাই।।

            বাঁহে কি এ তিতা, গজালি কোমল, খাওঁতে মাধুৰি ভাল।

            কুকুৰাৰ ডিমাতে পানী ঢল ঢল তাতে কুকুৰাৰ আল।।

            জাৰৰে কোমল সৰগৰে ৰ'দ ঘামৰে কোমল বা।

            মাতৃৰ গৰভত দহ মাহ নৰকত, পণ্ডিতে বিচাৰি চা।।

            জুয়ে কোমলাবৰ লাহে লোৱে, পানী কোমলাবৰ মাটি।

            নামৰে কোমল, ভকতৰে বচন, ধৰিলে অমূলক আঁটি।।

            এইনো বৰে ঘৰ কেলেই সাজিলা শুবলৈ নোজোৰে পাটি।

            গাঁৱৰে গিয়াতী চপাই মাতি আনি ল'লা বাৰী চুকত মাটি।।

            কাপে কাপে তুলা ডিঙিত শিলিখা, কঁকালত পিন্ধিলা লোং।

            যাবৰ বেলিকা ল'লা কিয়ে নাম, তললৈ মূৰকৈ গুণ।।

        জিকিৰ সমূহ অসমীয়া জাতিৰ এক আপুৰুগীয়া সম্পদ। 

৪/ দেহ বিচাৰ গীত

           অসমীয়া লোকগীতৰ আন এটা উল্লেখযোগ্য ভাগ হ'ল দেহবিচাৰৰ গীত। ই হ'ল আধ্যাত্মিক ভাৱযুক্ত এক শ্ৰেণীৰ তত্ত্বগধুৰ গীত। বুঢ়া ভকত, বয়সিয়াল মগনীয়া, সংসাৰ বিৰাগী, খোৰা,অন্ধ লোকৰ মুখত দেহবিচাৰৰ গীত শুনা যায়। মায়া-মোহ, বেদনা, জ্বালা-যন্ত্ৰনাৰে ভৰা সংসাৰৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ ৰচনা কৰা এনেধৰণৰ গীতত বৈৰাগ্য ভাব প্ৰকাশ হোৱা দেখা যায়। এনেবোৰ গীতে কোনো এটা বিশেষ ধৰ্মক প্ৰতিনিধিত্ব নকৰে, ই সকলো ধৰ্মকে প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। গীত পৰিৱেশন কৰা সময়ত তাল, খঞ্জৰী, দোঁতৰা, টোকাৰী আদি বাদ্যযন্ত্ৰ বজাই গীত গায় বাবে দেহবিচাৰৰ গীতক টোকাৰী গীত বুলিও কোৱা হয়। গীতবোৰ শৰীৰ, আত্মা, পৰমাত্মা, সংসাৰ, গুৰু, ভকত সম্পৰ্কীয় তত্ত্ব কথাৰে পৰিপূৰ্ণ।

        দেহবিচাৰৰ গীতৰ মূল হ'ল দেহ আৰু মন। ইয়াত দেহক বিশ্ব-ব্ৰহ্মাণ্ডৰ ক্ষুদ্ৰ ৰূপ বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। সংসাৰ মায়া-মোহত বন্দী আৰু ই জীৱক নানান দুখ-যন্ত্ৰণা দিয়ে। দেহবিচাৰৰ গীতত কেনেকৈ মানুহে মায়া-মোহৰ পৰা হাত সাৰিব পাৰে তাৰ দিহা উল্লেখ এই দেহবিচাৰৰ গীতসমূহত উল্লেখ আছে।


তলত দেহবিচাৰৰ গীত এটি উল্লেখ কৰা হ'ল-

ঘোষা-- কিমতে এৰাইবো মায়াহে গোপাল

             কিমতে এৰাইবো মায়া।

       পাপে জৰজৰি হইয়াছে কায়া,

       অমৃতক এৰিয়া বিষয়ক খায়া।।

      পদ-- ইটো ঘৰবাৰী ধনৰ আশে

      আমি বন্দী ৰৈলো ই মায়া পাশে।

            গলত ধৰিয়া বাঘিনী গিলে,

       ভাবিয়া চোৱা মন কি সুখ মিলে।

             বিষয়ৰ সুখ ভূজিয়া নিতে,

              হৰি ভকতিও নিদিলা চিতে।

          এই মুখে নুবুলিলা ৰাম কৃষ্ণ বাণী,

       কৰ্ণে বাইব তপ্ত শাখা জিভা কাটিব টানি।

                ই মায়া এৰাইবাৰ কাহাৰ শকতি,

                       কহয় মাধৱ মূৰুখ মতি।।

-------------------------------------------------------------------------------